این درحالی است که بسیاری از کارکنان شاغل در پایگاه‌ها و مراکز بهداشتی زیرمجموعه این طرح نیز در زمره منتقدان و گلایه‌مندان قرار گرفته‌اند و مجموع این نارضایتی‌ها، طرح تحول بهداشتی را از اهداف پیش‌بینی شده‌اش دور ساخته است.

یکی از بزرگ‌ترین دلایل بروز این نارضایتی‌ها شاید به استفاده نادرست از ظرفیت دانش‌آموختگان رشته‌های مختلف حوزه سلامت و پزشکی در مراکز بهداشتی طرح تحول مربوط باشد چراکه در این طرح خدمات تخصصی سلامت برای گروه‌های مختلف سنی، نوزادان، مادران باردار و خدمات سلامت باروری، همگی توسط افرادی با عنوان «مراقب سلامت» ارائه می‌شود که ممکن است، کاردان بهداشت خانواده یا بهداشت عمومی، لیسانسه مامایی و یا کارشناس مبارزه با بیماری‌ها باشد.

این موضوع بیشتر سرگردانی و گلایه‌مندی مادران باردار و کارشناسان مامایی را به دنبال داشته است چراکه مادران باردار ترجیح می‌دهند، خدمات خود را از یک ماما دریافت کنند و ازسوی دیگر ماماها که باید در خدمت مادران باردار باشند، مجبور به انجام خدمات عمومی سلامت هستند. به این ترتیب در حالی که گفته می‌شود، طرح تحول بهداشتی با هدف دسترسی عادلانه مردم به خدمات بهداشتی و درمانی راه‌اندازی شده تا مردم در هر نقطه‌ای از شهر بتوانند در نزدیک‌ترین محل، از خدمات اولیه سلامت بهره‌مند شوند، به دلیل بی‌اعتمادی به کارکنانی که همگی عنوان مراقب سلامت دارند، به بخش خصوصی مراجعه می‌کنند و بناچار هزینه‌های فراوانی را از این جهت متحمل می‌شوند که این مسئله با اهداف تبیین شده برای طرح تحول منافات جدی دارد.

 حقوق ناچیز ماماها

مشکلات مراکز بهداشتی اما به اختلاط وظایف کارکنان خلاصه نمی‌شود. این افراد شاید از جمله مظلوم‌ترین اقشار در بحث حقوق و مزایا و قراردادهای شغلی باشند و درحالی که نسبت به حساسیت، اهمیت و سختی شغل خود، حقوق ناچیزی دارند، قراردادهای کاری آن‌ها با پیمانکاران دانشگاه علوم پزشکی هم احساس امنیت شغلی به همراه ندارد و علاوه بر آن، تهدیدهای تلویحی اما مستمر کارفرمایان، الزامات و بایدها و نبایدهایی که مدام باید مدنظر داشته باشند، استرس و اضطرابی همه روزه و تمام نشدنی را بر بیشتر شاغلان در پایگاه‌ها و مراکز بهداشتی وارد می‌کند که تأثیر اجتناب ناپذیری بر انجام وظایف و عملکردشان دارد.

در این میان به نظر می‌رسد، کارشناسان مامایی در طرح تحول بهداشتی بیشتر از سایرین، مشکلات شغلی را تجربه می‌کنند. هرچند این افراد همانند سایر کارکنان، مسئول رسیدگی به امور بهداشتی و سلامت جمعیت زیر پوشش خود هستند، اما به دلیل تحصیلات و تجربیات تخصصی موظف به نظارت و تکمیل خدمات همکاران خود به مادران باردار و نوزادان نیز هستند درحالی که خدمات و وظایف مازاد آن‌ها هیچ حقوق و مزایای اضافی نصیبشان نمی‌کند.

یکی از مراقبان سلامت حاشیه شهر مشهد در این باره می‌گوید: با توجه به اینکه هریک از مراقبین سلامت، مسئول رسیدگی به نیازهای بهداشتی و درمانی جمعیت زیرپوشش خود هستند، عملکرد آن‌ها براساس عدد و رقم سنجیده می‌شود، عموماً خدمات ارائه شده کمی بوده و از کیفیت لازم برخوردار نیست.

وی اضافه می‌کند: این درحالی است که پیمانکاران نیز برای بالا بردن آمار عملکردشان، به نیروها فشار و استرس وارد کرده و به نوعی آن‌ها را به سمت کارهای کمی و آمارسازی هدایت می‌کنند که درنهایت مردم متضرر می‌شوند.

یک کارشناس مامایی مراقبت سلامت هم با اشاره به تشکیلات اجرای طرح «پلی والان» در مراکز بهداشتی می‌گوید: هرچند در این طرح هرکدام از مراقبان سلامت، مسئول رسیدگی به تمامی مشکلات جمعیت زیرپوشش خود هستند، اما به دلیل مهارت‌های گسترده کارشناسان مامایی، انجام بخش زیادی از وظایف سایرین نیز به آن‌ها محول می‌شود بی‌آنکه در محاسبات حقوق و مزایا و سایر امتیازات تأثیری داشته باشد.

این در حالی است که ماماها علاوه بر پوشش‌دهی نیازهای سلامت و بهداشت جمعیت تحت نظر خود، باید بر مادران باردار زیر پوشش سایر همکاران نیز نظارت و کنترل داشته باشند؛ کمااینکه درصورت بروز هرگونه مشکلی برای این قبیل مادران، مامای همکار باید پاسخگو باشد که این مسئله نوعی ظلم و بیگاری گرفتن از نیروهایی است که اشتیاق و انگیزه خدمتشان لازمه ارتقای سلامت اجتماعی و تحقق اهداف طرح تحول است.

 کاهش مرگ و میر مادران و نوزادان

در همین حال به منظور بررسی مشکلات و آخرین وضعیت اجرای طرح تحول بهداشتی در خراسان رضوی با مدیرگروه توسعه و ارتقای سلامت معاونت بهداشتی دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد، گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که از نظر می‌گذرد.

دکتر محمد حسن درخشان برنامه طرح تحول نظام سلامت در حوزه بهداشت را ماحصل ۳۵ سال تجربه و مطالعه برنامه‌های بهداشتی، شبکه‌های درمانی و استقرار بهورزها در روستاها عنوان می‌کند که ۷۵ درصد جمعیت کشور را در خود جای داده بودند.

به گفته وی با استقرار بهورز در روستاها که عمده بومی و از سطح تحصیلات متوسطی برخوردار بودند، اما پس از گذراندن دوره‌های آموزشی تمام خدمات بهداشتی و پیشگیری را انجام می‌دادند، تعداد مرگ و میر مادران باردار از ۲۰۰ به ۱۸ مورد در هر ۱۰۰ هزار زایمان و مرگ نوزادان و کودکان زیر یک سال از حدود ۱۴۰ مورد به ۱۳ تا ۱۵ مورد در هر ۱۰۰ هزار تولد زنده رسید و امید به زندگی از ۵۴ سال در اوایل پیروزی انقلاب به ۷۴ سال افزایش یافت.

وی خاطرنشان می‌کند: با تغییر بافت جمعیتی روستاها و ساکن شدن ۷۵ درصد از جمعیت کشور در شهرها، «مراقب سلامت» که شکل شهری بهورز بوده و با استفاده از تجربیات موفق گذشته، الگوبرداری و تعریف شده است، وظیفه ارائه خدمات اولیه بهداشتی و سلامت به جامعه شهری را برعهده گرفت.

البته در شهرها به دلیل وجود تعداد زیاد دانش‌آموختگان رشته‌های مرتبط با حوزه سلامت و علوم پزشکی، دیگر به کارگیری نیروهایی با مدرک سیکل و تحصیلات پایانی کنار گذاشته شد و به جای آن کارشناسان مبارزه با بیماری ها، کاردان‌های بهداشت عمومی و خانواده و کارشناسان مامایی جذب و براساس اسناد بالادستی و راهبرد برون سپاری خدمات، درقالب نیروهای شرکت‌های پیمانکار، در مراکز و پایگاه‌های بهداشتی مشغول کار شدند.

مدیرگروه توسعه و ارتقای سلامت معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد درخصوص ایرادهای وارده نسبت به شیوه کاری مراقبان سلامت توضیح می‌دهد: اینکه نیروها چندپیشه هستند، اتفاق جدیدی نیست و در جریان فعالیت بهورزان این مسئله را تجربه کرده‌ایم. ضمن آنکه مراقبان سلامت، علاوه بر تحصیلات دانشگاهی، دوره‌های کارآموزی را براساس راهنماهای بالینی و دستورعمل‌های آموزشی خاص، پشت سر می‌گذارند. البته تردیدی نیست که ماماها ذی صلاح‌تر هستند و تعدادشان هم بیشتر از دانش آموختگان سایر رشته‌های مجاز است.

ازسوی دیگر حجم زیادی از بسته خدمات تعریف شده، خدمات غیر از مامایی یا نیازهای دوران بارداری است؛ با این وجود «مراقب سلامت» به عنوان یک نیروی مولتی پتانسیل آموزش‌های لازم را دیده است و باید با اشراف به جمعیت تحت پوشش خود، مشکلات و نیازهای بهداشتی و درمانی آن‌ها را برطرف کند.

با توجه به اینکه پیش‌بینی می‌شود، حدود ۹ درصد جمعیت بالای ۳۰ سال بیماری دیابت داشته باشند، یکی از وظایف مراقبان سلامت شناسایی این بیماران و ثبت مشخصات آن‌ها در سامانه مربوطه (سینا) است؛ در مورد سایر بیماری‌ها مثل فشار خون و بیماری‌های قلبی و عروقی هم وضعیت به همین شکل است و ما امیدواریم با شناسایی و غربالگری که در مراکز پایگاه‌های بهداشتی انجام می‌شود، شاهد به کما رفتن و مرگ بیماران به دلیل ناشناخته ماندن بیماری آن‌ها نباشیم.

 حمایت قانونی از نیروهای شرکت‌های پیمانکار

وی اما در پاسخ به گلایه مندی‌های موجود درخصوص قراردادهای کاری و حقوق و مزایای مراقبان سلامت تصریح می‌کند که دانشگاه علوم پزشکی مشهد با توجه به اسناد بالادستی و به منظور کاهش هزینه‌ها، اقدام به برون‌سپاری خدمات و بهره‌گیری از پیمانکار بخش خصوصی کرده و چنانچه قرار باشد به مسائل پرسنلی ورود پیدا کند، فلسفه برون سپاری را زیرسؤال برده است. وی می‌گوید: آنچه مسلم است، شرکت‌هایی که به وضعیت معیشت و رضایتمندی کارکنان خود توجهی نشان ندهند، خیلی زود از گردونه رقابت خارج و نابود خواهند شد. ضمن آنکه قانون، راه‌های حمایتی بسیاری برای جلوگیری از تضییع حق کارگران این قبیل شرکت‌ها پیش‌بینی کرده است.

منبع: روزنامه قدس

انتهای پیام/